حمل و نقل پاک
تبعات آلودگی هوا وصدا ناشی از توسعه حمل ونقل موتوری در کلان شهرها، هر روز بر ضرورت ارتقای کیفیت زندگی شهری و حرکت به سمت توسعه حمل ونقل پاک می افزاید و بی توجهی به آن مولد آسیب های اجتماعی در شهر و جامعه خواهد بود. دکتر مهدی حسن زاده مدیر عامل مهندسین مشاور رهیافت درمصاحبه پیش رو ضمن اشاره به مولفه های توسعه حمل و نقل پاک، بر ضرورت توسعه همزمان مولفه های مذکور تاکید می کنند.
- شرکت رهیافت در چه حوزه هایی فعالیت می کند؟
مهندسین مشاور رهیافت یک شرکت مهندسی درزمینه های ترافیک و حمل و نقل، راهسازی، راه آهن، فرودگاه، ایمنی و پدافند غیرعامل است که از سال1380 فعالیت خود را شروع کرده و در راستای ارائه وارتقاء خدمات مشاوره در سطح کشور گام برمی دارد.
-
رهیافت چرا در مسیر توسعه و ترویج حمل و نقل پاک در سطح شهرهای کشور قدم گذاشت؟
- مهندسین مشاور رهیافت در حوزه مهندسی ترافیک، دپارتمان های مختلفی در زمینه حمل ونقل دارد که یکی از آنها، دپارتمان حمل و نقل پاک است. با توجه به دانش و تجربه های که ما از دنیا داشتیم و به صورت پیوسته در حال به روزرسانی آن بودیم، می دیدیم که دنیا به سرعت به سمت توسعه حمل و نقل پاک قدم برمی دارد. ما نیز، هم درراستای ارتقاء دانش و تجربه و هم مسئولیت اجتماعی خودمان دیدیم که در این مسیر وارد شویم تا بتوانیم ترافیک را در شهرها مدیریت کنیم و آلودگی صدا و هوا را آرام آرام در بلند مدت و میان مدت کاهش دهیم. همچنین یکی دیگر از دلایل جهت تمرکز روی این بخش آن بود که بتوانیم آگاهی های لازم را در اختیارمدیران شهری قرار دهیم و امیدواریم با این برنامه ها در آینده شهرهای کشور بتوانند از حمل و نقل پاک سهم بیشتری داشته باشند.
چه اقداماتی در جهت توسعه حمل و نقل پاک توسط این شرکت انجام گرفته؟
- اگر حمل و نقل پاک را عمدتا مرتبط با موضوع دوچرخه و پیاده بدانیم، علاوه بر مطالعات، بررسی ها و طراحی های مختلفی که رهیافت طی این 18 سال در شهرهای کشور در این زمینه انجام داده، ما باهماهنگی های که با دو سفارت ایران و هلند انجام دادیم، کارگاه های مختلفی را در 8 شهر بزرگ در سال 96 با همراهی یک گروه متخصص هلندی برگزار کردیم تا انتقال دانش صورت بگیرد، تجربیات گفته شود و هم افزایی اتفاق افتد. هدف ما این بود که در این شهرها (تهران، اصفهان، شیراز، کرج، مشهد،تبریز، یزد، قزوین و بعد از آن هم شهرهای دیگری مثل کرمان و قم) مدیران در خصوص لزوم ترویج حمل ونقل پاک آگاهی بیشتری پیدا کنند و آهسته آهسته در بودجه ریزی ها درصد بیشتری را به بخش حمل ونقل پاک شامل دوچرخه و عابر پیاده اختصاص دهند.
مهمترین نیازی که در حال حاضر در مسیرتوسعه حمل و نقل پاک وجود دارد چه نیازی است؟
- مهمترین نیاز و قدم اول داشتن یک برنامه است.هر شهری لازم است درگام اول، برنامه مسیر توسعه را چه در بخش دوچرخه و چه در بخش پیاده تدوین کند.گام دوم پیاده سازی این برنامه است اما نه به صورت موردی و سلیقه ای بلکه گام به گام منطبق با برنامه، بخش های مختلف اجرا شود تا بتوانیم آرام آرام شاهد رشد سفرهای دوچرخه و پیاده باشیم. به عنوان مثال اگر می خواهیم از خانه تا محل کار برویم و فاصله 10کیلومتر است و فاصله تا اولین ایستگاه مترو حدود600 یا 700 متر است انتخاب کنیم پیاده برویم و اگرمترو را انتخاب می کنیم و ایستگاه مقصد با محل کار ما 2 کیلومتر فاصله دارد و آنجا دوچرخه اشتراکی مهیا است از آن استفاده می کنیم و همه این سیستم ها اگر یکپارچه طراحی شوند به شهرها و به مردم شهرهاکمک می کند که به جای خودروی شخصی به مرور از گزینه های دیگر استفاده کنند.
شهرها برای ترویج و توسعه حمل ونقل پاک به چه زیرساخت هایی نیاز دارند؟
- برنامه ریزی هر شهر در این مسیر عمدتا سه بخش را به خود اختصاص می دهد که یکی از آن ها، بخش زیرساخت است. به طور مشخص در مبحث دوچرخه، زیرساخت اصلی مسیرهای ویژه دوچرخه است که لازم است در شهرها شناسایی و به درستی و با جزئیات طراحی و اجرا شود. ایجاد تسهیلات پارکینگ (دوچرخه بند، پارکینگ های سرپناه دار برای توقف های طولانی مدت) و دوچرخه اشتراکی که در بعضی شهرها در بعضی از مناطق شهری گزینه مناسبی است مجموعه زیرساخت های توسعه دوچرخه سواری است. ایجاد پیاده روها و پیاده راه های مناسب (خیابان هایی که هیچ وسیله نقلیه موتوری درآن اجازه تردد ندارد و فقط عابران می توانند با فراقت آنجا تردد نمایند) و دارای پیوستگی، ایمن سازی گذرعرضی عابرین و اولویت دادن به عبور پیاده در سطح به صورت ایمن به جای ایجاد پل های عابر در مجموعه زیرساخت های مربوط به توسعه پیاده مداری قرار دارد.
-
این زیرساخت ها در حال حاضر در ایران در چه شرایطی است؟
- هم در بخش دوچرخه و هم عابر پیاده وضعیت خیلی خوبی نداریم و عملا این دوگزینه جذاب را به رسمیت نشناختیم. خیلی از مدیران شهری در حال حاضر به این مساله که بسیای از سفرهای روزانه درشهر زیر 5 کیلومتر هستند و بخشی از این سفرهامی تواند با دوچرخه انجام شود و همچنین سفرهای زیادی کمتر از 700 - 800 متر طول دارند و می توانند به صورت پیاده انجام شوند توجه ندارند. پیاده روی و دوچرخه سواری مثل حمل و نقل عمومی و استفاده ازخودرو دو روش حمل و نقلی است و اگر شهرها به این بپردازند و زیرساخت و سایر نیازهای آن را تامین نمایند، می توانند انتظار داشته باشند که در آینده مردم برای جابجایی های روزانه از این دو شیوه استفاده نمایند.
برگزاری همایش های شهری چقدر به توسعه حمل ونقل پاک می تواند کمک کند؟
- همانطورکه اشاره نمودم هر برنامه توسعه ای سه مولفه دارد بعد از زیرساخت، بخش دوم، کارهای نرم افزاری است. همایش ها، نمایشگاه ها، آموزش و اطلاع رسانی همه در این سرفصل قرار می گیرند و بسیار بسیار مهم هستند. در بسیاری مواقع مردم از امکانات شهری خود آگاهی ندارند، یه جاهایی آموزش لازم را ندیدند و اگر به این موارد توجه مناسب و کافی نشان داده شود می تواند مولفه دوم را به خوبی پوشش دهد و نتیجه اش این باشد که انسانها به اهمیت استفاده از این گزینه ها که در سلامت، بهبود هوای شهرها در بلند مدت و کاهش آلاینده های صوتی تاثیر دارد آگاه شوند.
برای ایجاد تعامل با مدیران و مسئولان درتوسعه حمل ونقل پاک چه گام هایی لازم است برداشته شود و چه انتظاری از مسئولین در تسهیل رسیدن به هدف گذاری ها وجود دارد؟
- مولفه سوم توسعه با پاسخ به این سوال پوشش داده می شود. اگر یک مولفه زیرساخت و دوم کارهای نرم افزاری باشد، سومین بعد، هماهنگی بین سازمان ها است. خصوصاً در کشور ما که سازمان های مختلف دربخش هایی از شرح وظایفشان همپوشانی دارند اگه باهم هماهنگ باشند و تقسیم کار کنند می توانند با سرعت بسیار بیشتر و موثرتر توسعه حمل ونقل پاک را رقم بزنند.فرض کنید اگر شهرداری با پلیس و یا ارگان های متولی دیگر مانند وزارت بهداشت، وزارت آموزش و پرورش و وزارت ورزش و جوانان که همه به نوعی در این موضوعات در حال تلاش هستند هماهنگ باشند، حتما می توانند هم افزایی ایجاد کنند و بدین ترتیب کشور در توسعه حمل و نقل پاک سرعت خواهد گرفت.
به هر یک از مولفه های سخت افزار، نرم افزار وسازمان افزار با توجه به شرایط ایران چه امتیازی تعلق می گیرد؟
- اگر بخواهیم این سه را با هم مقایسه کنیم ایجاد زیرساخت امتیاز بیشتری می گیرد، به علت اینکه ملموس تر بوده بیشتر مورد توجه مدیران شهری قرارگرفته است. در بخش کارهای نرم افزاری مرتبط با اهدافمان کمتر کار کردیم به عنوان مثال اگر همایشی برگزار شده و هدف این بوده که دوچرخه سواری دانش آموزی توسعه پیدا کند همایش ها لزوما هدفمند نبوده و رتبه سوم و پایین ترین رتبه مربوط به سازمان افزار و هماهنگی های بین سازمان هاست که متاسفانه آن طورکه باید و شاید انجام نمی شود. تجربه کشورهای پیش رو نشان می دهد دوچرخه سواری و پیاده مداری وقتی توسعه پیدا می کند که در مورد هر سه مولفه همزمان باهم فعالیت و پیشرفت صورت گیرد.
- در بخش دوچرخه سواری کشورهای هلند ودانمارک در این موضوع پیشرو و پیشتاز هستند ودر پیاده مداری هم این دو کشور خوب کار کردند و دلیل آن هم این بوده که در یک برنامه بلند مدت حدود 30 تا 40 سال در کنار مطالبه گری مردم، دولت های مرکزی هم همراهی و زیرساخت را ایجادکردند و همچنین به موازات آن کارهای آموزشی واطلاع رسانی انجام شده است. نتیجه آن این بوده که سهم قابل توجهی از جابجایی های روزانه شهری با دوچرخه و به صورت پیاده انجام می شوند و درعین حال موجب بهبود وضعیت سلامتی و نشاط شهروندان این کشورها هم شده است. به عنوان نمونه در شهرهایی مانند آمستردام اترخت و دلفت در کشورهلند و کپنهاگ در کشور دانمارک در بخش هایی درمحدوده های مرکزی این شهرها بیش از 50 درصدسفرها با دوچرخه انجام می شوند.
-
- سازمانهای مردم نهاد(سمن ها)چه نقشی می توانند در این مسیر ایفا نمایند؟
- این گروه ها می توانند بسیار موثر باشند به شرطی که آگاهی خودشان را بیشتر کنند و بتوانندمطالبه گری موثر داشته باشند. مطالبه‌گری موثر وقتی رخ می دهد که مسیر توسعه را شناسایی کنند و گام های لازم را بدانند تا بتوانند از مسئولین شهری و کشوری در خصوص برنامه ها، قول ها و تعهدها پیگیری نمایند.
-
- پژوهش در زمینه حمل و نقل پاک در ایران درچه وضعیتی قرار دارد؟
- رکن اصلی هر اقدامی فکر کردن و برنامه ریزی هست. چه طور ممکن است که ما در زندگی شخصی خودمان وقتی می خواهیم که چیزی را برای خود یاخانواد تهیه کنیم، زمان زیادی را صرف برنامه ریزی می کنیم ولی متاسفانه می بینیم که تصمیم های بزرگ و پرهزینه ای در شهرها و کشورمان گرفته می شود که فکر، تامل و بررسی لازم در مورد آ نها انجام نمی شود. بازدیدهایی را که در شهرها انجام می دهیم می بینیم که در مواردی هزینه و مسیر دوچرخه ای زیبا و شکیل اجرا شده غافل از اینکه این مسیر کاربردی نیست ومبدا و مقصدی را به هم وصل نمی کند و دلیلی ندارد که دوچرخه سواری از آنجا عبور نماید و یا در مواردی پیاده راه ایجاد شده و چون مطالعه کافی انجام نشده پیاده راه و گذرپیاده مرغوب و جذاب نبوده است. بدین ترتیب مطالعه و بررسی و پژوهش واقعا مثل فونداسیون یک ساختمان، مهم و اساسی است.
-
مهمترین چالش ها و موانع در مسیر توسعه حمل ونقل پاک چیست؟
- چالش های مختلفی پیش روی توسعه حمل ونقل پاک هست به اعتقاد من با توجه به اینکه در شهرهای ما ترافیک، آلودگی هوا، صدا و مشکلات سلامتی شهروندان وجود دارد مهمترین چالش پیش روی این توسعه آگاهی عمومی مسئولان، مدیران و مرد مراجع به اهمیت این توسعه است. طبق آخرین آمار وزارت بهداشت بیش از 60 درصد زنان و بیش از 55درصد مردان دچار کم تحرکی هستند. بیماری های غیر واگیر، چاقی و .... عوارض این سبک زندگی نوین شهری هست که می توانیم با توسعه حمل و نقل پاک ضمن اینکه در بلند مدت به کاهش مشکلات ترافیک و آلودگی هوا و صوت کمک می کنیم درمسیر بهبود سلامتی شهروندانمان گام برداریم. علاوه بر آن چالش های مختلفی دیگری داریم مثل اینکه در خیلی از شهرها این باور وجود دارد که شیب، محدودیت بزرگی برای تردد با دوچرخه است یا درموضوع پیاده مداری اینکه پیاده روی با وجود آلودگی هوا عوارض بیشتری خواهد داشت. ما اگر می خواهیم در آینده شهرهای سالم تر و با هوای بهتر داشته باشیم باید از امروز شروع کنیم. مشکل شیب برای تردد بادوچرخه مشکل بزرگی نیست، خیلی از شهرهای ما در برخی بخش ها مشکل شیب دارند که آن هم با استفاده از دوچرخه های دنده ای در صورت داشتن آموزش مناسب و یا حتی دوچرخه های برقی قابل حل است و یا چالش های دیگر مثل دوچرخه سواری بانوان که آن هم در چارچوب رعایت قانون می توان به آن هم پرداخت چون به هر حال خانم های این کشور50 درصد جمعیت این کشور را تشکیل می دهند وبخش زیادی از سفرهای با طول کوتاه توسط بانوان انجام می شود که آن هم پتانسیل بزرگی است.
در زمینه توسعه دوچرخه سواری و پیاده روی آیا طرح های تشویقی هم برای شهروندان وجود دارد؟
- موارد حداقلی انجام شده به عنوان مثال شرکت برق در اراک به کارمندانی که روزانه از دوچرخه استفاده کنند پاداش می دهد و یا شهرداری تهران از همکارانی که با دوچرخه تردد می کردند قدردانی کرد و جوایزی را به آ نها اعطا کرد. این سیاست بسیاردرستی است که خیلی از کشورها آن را پیش گرفتندو می تواند منجر به ترویج و توسعه دوچرخه سواری وپیاده مداری شود به این صورت که طبق یک برنامه مدون با اپلیکیشن ها و نرم افزارهایی که میزان پیمایش دوچرخه و یا تردد به صورت پیاده را شناسایی می کنند می توان در این راستا گام برداشت.